gastrula (znanstv. lat. gastrula: čašica < grč. γάστρα: posuda, lonac), jedan od razvojnih stadija zametka (embrija) svih višestaničnih životinja. Zametak u tom stadiju ima oblik čašice, sastavljen je od dvoslojne stijenke: vanjske – ektoderm i unutrašnje – entoderm. Prostor među njima naziva se blastocel, a šupljina što je stvara uvijeni unutrašnji sloj – arhenteron ili pracrijevo. Ta šupljina komunicira s vanj. okolinom s pomoću otvora blastopor ili prausta. Proces razvoja dvoslojne gastrule iz prethodnoga stadija jednoslojne blastule naziva se gastrulacija. Zbiva se na četiri osnovna načina: 1. blastoderm se na vegetativnome polu blastule počinje uvlačiti prema animalnomu polu i tako se putem invaginacije formira unutrašnji sloj ili entoderm; 2. epibolijom, tj. tako da se stanice animalnoga dijela s malo žumanca (mikromere) pokrenu i opkole veće stanice (makromere) vegetativnoga pola, koje u ovom slučaju predstavljaju entoderm; 3. stanice blastoderma stanu se množiti brže na jednom polu negoli na drugom, odijele se i useljavanjem ili imigracijom u blastocel zatvore endoderm; 4. delaminacijom, tj. tako da se stanice blastoderma podijele paralelno s površinom te nastanu dva odijeljena koncentrična sloja stanica (ektoderm i endoderm). Najčešće se proces zbiva u kombinaciji svih tih načina. Na kraju gastrulacije – kod većine životinja – pojavi se treći sloj – mezoderm – i zametak prelazi u troslojni završni stadij, koji je ujedno početni stadij organogeneze, tj. formiranja određenih organa iz pojedinih slojeva ili listića gastrule. Proučavanje tih početnih stadija razvoja zametka dalo je osnovne dokaze za teoriju jedinstvenoga podrijetla životinja.
