struka(e): fizika

supravodič (supra- + vodič), vodič koji provodi električnu struju bez gubitaka energije. Supravodiči se mogu podijeliti prema fizičkim svojstvima i prema temperaturi na kojoj postižu supravodljivost.

Supravodiči prve vrste uglavnom su čisti kemijski elementi, najčešće metali, koji pri hlađenju naglo prelaze u supravodljivo stanje i magnetsko polje ne prodire u njihovu unutrašnjost, npr. aluminij (prelazi u supravodljivo stanje na temperaturi 1,12 K), indij (3,14 K), kadmij (0,52 K), kositar (3,72 K), olovo (7,2 K), talij (4,48 K), živa (4,153 K). Kada su izloženi jakom magnetskom polju gube svojstvo supravodljivosti. Supravodiči druge vrste uglavnom su kemijski spojevi i slitine koji postupno prelaze u supravodljivo stanje, i u njima se, u djelomično supravodljivom stanju, oblikuju magnetski vrtlozi, npr. BiSrCaCuO (prelazi u supravodljivo stanje na temperaturi oko 110 K) i HgBa2Ca2Cu3O8 (oko 150 K). Mogu se rabiti za stvaranje jakih magnetskih polja.

Za praktičnu primjenu supravodiča važno je na kojoj temperaturi postiže supravodljivost. Za postizanje temperature niže od 77 K, tvar se mora hladiti ukapljenim helijem, dok se na temperaturu višu od 77 K tvar može ohladiti ukapljenim dušikom, što je jednostavnije i jeftinije od hlađenja helijem. Niskotemperaturni supravodiči postižu supravodljivost na temperaturi nižoj od 30 K. Kroz žice promjera oko 0,1 mm načinjene od supravodiča mogu teći električne struje jakosti stotinjak ampera, pa se od njih se izrađuju snažni elektromagneti koji se koriste npr. u akceleratorima čestica i levitirajućim vlakovima. Visokotemperaturni supravodiči se intenzivno istražuju, ali još uvijek nemaju značajniju primjenu, ponajprije zato što su slabo kovni, tj. teško ih je oblikovati u žice.

Citiranje:

supravodič. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav Krleža, 2013. – 2024. Pristupljeno 6.12.2024. <https://enciklopedija.hr/clanak/supravodic>.