soap opera

soap opera [su'pɔpərə] (engl.) (također hrvatski žargonski sapunica), tip radijskog ili televizijskoga serijala u žanru melodrame, najčešće s radnjom u ambijentima više srednje klase u urbanoj provinciji. Američki termin soap opera nastao je kao aluzija na sponzorstvo produkcija (sponzorirali su ih industrija deterdženta i sapuna), ali i na »opernu« narav narativnih obrazaca, odnosno povišenu, melodramsku formu. Prve radijske soap opere nastale su 1930. kako bi popunile dnevni termin u emitiranju i ubrzo su stekle veliku slušanost (1948. svih 10 najslušanijih radijskih emisija u SAD-u bile su soap opere). Prva je televizijska soap opera snimljena 1950., a posljednja se radijska prestala emitirati 1960; više je radijskih soap opera prešlo na televiziju pa je tako serijal Zvijezda vodilja (The Guiding Light), koji se počeo emitirati na radiju 1937., prešavši na televiziju postao soap opera s najduljim emitiranjem uopće (2006. emitirana je petnaesttisućita epizoda). Serijal Svijet ide dalje (As the World Turns), koji se emitira neprekidno od 1956., uveo je tridesetominutno trajanje (do tada 15 minuta), koje je usporilo narativni tijek, te motiv odnosa dviju obitelji što je postalo standardnom fabularnom značajkom soap opere. Gradić Peyton (Peyton Place, 1964–69) bila je prva soap opera koja se emitirala u tzv. udarnom večernjem terminu i u tjednom ritmu. Od 1970-ih snimaju se i glamuroznije soap opere koje vrhunac dosežu u prvoj polovici 1980-ih (kada su najgledaniji televizijski žanr), npr. Dallas (1978–91), Dinastija (Dinasty, ABC, 1981–89), Sokolov greben (Falcon’s Crest, 1981–90); međutim, i dalje se snimaju produkcijski skromnije tzv. dnevne soap opere. Za razliku od američkih, britanske su soap opere redovito smještene u radničku ili nižu srednju klasu (Coronation Street). Žanru soap opere bliska je latinskooamerička telenovela; za razliku od soap opere koja traje vječno (odnosno dok god traje gledanost), telenovela je narativno zaokružen proizvod u 180 do 200 epizoda i s otvorenijim trivijalnim značajkama. Toga su tipa i hrvatski serijali s početka 2000-ih Villa Maria, Ljubav u zaleđu, Obični ljudi, Ponos Ratkajevih, dok serijal Zabranjena ljubav prati tradiciju američke dnevne soap opere.