ribosomi (ribo[za] + -som), ribonukleoproteinske čestice građene od ribosomskih ribonukleinskih kiselina (rRNA) i specifičnih ribosomskih bjelančevina, uloga kojih je biosinteza bjelančevina (→ translacija). Nalaze se u stanicama svih organizama; u bakterijskim stanicama npr. ima ih približno 20 000, a u stanicama sisavaca nekoliko milijuna. Promjer im je približno 25 nm, pa se mogu vidjeti samo elektronskim mikroskopom. Ribosomi se sastoje od veće i manje podjedinice; biosinteza bjelančevina zbiva se u prostoru koji zatvaraju te dvije podjedinice. Na manjoj se podjedinici čita genski kod, zapisan u molekuli glasničke RNA (mRNA). Nastanak peptidne veze među aminokiselinama katalizira aktivno mjesto na većoj podjedinici, koje je izgrađeno isključivo od rRNA, pa je ribosom zapravo ribozim. U citoplazmi, skupina ribosoma vezana na jednu molekulu mRNA čini polisom (poliribosom); ti ribosomi istodobno prevode genetičku poruku počevši od 5"-kraja iste molekule mRNA. Ako nascentna (nastajuća) bjelančevina ima strukturu koja označuje da ju stanica treba izlučiti, čestica za prepoznavanje signala (prema engl. signal recognition particle, akronim SRP) pomaže da se ribosom veže na membranu endoplazmatskoga retikuluma. Ribosomi prokariota (bakterije, modrozelene alge) jednostavnije su građeni od ribosoma eukariota; organele eukariota (mitohondriji, kloroplasti) sadrže ribosome prokariotskoga tipa. Prostornu građu prokariotskoga ribosoma odgonetnuo je 2000. na Sveučilištu Yale u New Havenu hrvatski biolog Nenad Ban sa suradnicima. U velikoj su podjedinici toga ribosoma 34 bjelančevine i dvije molekule rRNA, a u maloj podjedinici 21 bjelančevina i jedna molekula rRNA. Poznavanje strukture bakterijskih ribosoma iznimno je značajno, jer su oni mjesto djelovanja mnogih antibiotika (kloramfenikola, tetraciklina, makrolida i dr.).
