Nicholson [ni'kəlsən], Jack, američki filmski glumac (Neptune, New Jersey, 22. IV. 1937). Glumu je učio u kazališnoj družini Players Ring Theater. Na filmu od 1958., isprva uglavnom u niskobudžetnim filmovima strave. Ugled je stekao dvama »egzistencijalističkim« vesternima Montea Hellmana, Pucanje (The Shooting, 1966) i Obuzdaj oluju (Ride the Whirlwind, 1966., i scenarist), koje i producira. U toj fazi režira, producira i piše film Vozi, reče on (Drive, He Said, 1971). Status zvijezde stječe temperamentnim tumačenjima neurotičnih suvremenih »antijunaka«, gubitnika i neprilagođenih, u nizu reprezentativnih djela tzv. novog Hollywooda: filmu ceste Goli u sedlu (Easy Rider, Dennis Hopper, 1969), gdje ga je šira javnost zapazila u sporednoj ulozi, potom glavnim ulogama u filmovima Boba Rafelsona Pet lakih komada (Five Easy Pieces, 1970) i Kralj Marvinovih vrtova (King of the Marvin’s Gardens, 1972) te Tjelesna spoznaja (Carnal Knowledge, Mike Nichols, 1971) i Posljednji zadatak (The Last Detail, Hal Ashby, 1973), s vrhuncem u filmovima koje ostvaruje s europskim redateljima: Let iznad kukavičjega gnijezda (One Flew Over the Cockoo’s Nest, 1975) Miloša Formana, za koji je nagrađen Oscarom, Kineska četvrt (Chinatown, 1974) Romana Polanskoga i Profesija: reporter (Professione: reporter, 1975) Michelangela Antonionija. Uz Roberta De Nira vodeći američki glumac 1970-ih, Nicholson i nakon zamiranja novog Hollywooda održava ugled i popularnost sve do početka XXI. st., ponajprije zahvaljujući prilagodljivosti različitim žanrovima te izvanredno široku rasponu glumačkoga izraza – od realističnosti i suzdržanosti do stiliziranosti, odnosno naglašene mimike i gestikulacije koje su katkad bliže grotesknosti ili nekontroliranoj prenaglašenosti interpretacije. Sljedeća dva Oscara primio je za sporednu ulogu u filmu Vrijeme nježnosti (Terms of Endearment, 1983) i za glavnu ulogu u komediji Bolje ne može (As Good as It Gets, 1997), oba u režiji Jamesa L. Brooksa; bio je još devet puta nominiran. Komercijalni, populistički potencijal potvrdio je ikoničkim, manirističkim ulogama u filmu strave Isijavanje (The Shining, 1980) Stanleyja Kubricka te Jokera u filmu Batman Tima Burtona (1989). Povukao se s filma 2010.
Ostale važnije uloge: Crveni (Reds, Warren Beatty, 1981), Poštar uvijek zvoni dvaput (The Postman Always Rings Twice, B. Rafelson, 1981), Čast Prizzijevih (Prizzi’s Honor, John Huston, 1985), Vještice iz Eastwicka (The Witches of Eastwick, George Miller, 1987), Željezni korov (Ironweed, Hector Babenco, 1987), Nekoliko dobrih ljudi (A Few Good Men, Rob Reiner, 1992), Krv i vino (Blood and Wine, B. Rafelson, 1996), Zakletva (The Pledge, Sean Penn, 2001), O Schmidtu (About Schmidt, Alexander Payne, 2002), Ljubav nema pravila (Something’s Gotta Give, Nancy Meyers, 2003), Pokojni (The Departed, Martin Scorsese, 2006).
