bager (njem. Bagger, od baggern: jaružati < niz. baggeren: čistiti korito vodenog toka, jaružati) (jaružalo, ekskavator, gliboder), stroj za iskop, prebacivanje i utovar zemljane mase, pijeska, šljunka i kamenja, te za iskop i utovar ugljena i ostalih ruda u rudarskim površinskim kopovima. To su također univerzalni građevinski strojevi koji se rabe kao radna podvozja i strojevi za pogon ostale tehnološke opreme za potrebe gradnje. Bager može biti kopneni (na gusjenicama, na kotačima, na vagonskom podnožju) ili plovni, a konstrukcijski se razlikuju bager s krakom i jednom žlicom, bager s više žlica (vjedrica) i bager bez žlica.
Bager s krakom i jednom žlicom standardni je tip bagera. Sastoji se od podvozja s opremom za kretanje, na kojem se nalazi punokružno okretno postolje. Ono nosi pogonske motore, opremu prijenosa, upravljačku kabinu te krak sa žlicom (lopatom, košarom), a katkad i nekim drugim alatom. S obzirom na prijenos pogonske energije na radni dio, razlikuju se mehanički i hidraulični standardni bageri. U mehaničkom bageru gibanje kraka i žlice postiže se s pomoću čelične užadi, a krak se može sastojati od dvaju dijelova povezanih zglobom i može biti opremljen čelnom žlicom (utovarnom lopatom), ili biti izrađen u jednom dijelu, bez zgloba, i nositi zahvatnu žlicu ili povlačnu košaru (viseće četvrtasto vjedro), koja se povlači po tlu i tako iskapa. Mehanički bager upotrebljava se ugl. za masovni iskop sipka materijala – s kopna ili s plovila te u površinskim rudarskim kopovima, a bager s krakom bez zgloba može služiti i kao dizalica. U hidrauličnom bageru žlica (utovarna, iskopna, zahvatna) i krak, koji može biti i teleskopski, pomiču se djelovanjem hidrauličnog tlaka (ulja pod visokim tlakom). Najveći takav bager ima žlicu obujma i do 40 m³. To je najčešće rabljeni stroj u građevinarstvu, posebno gusjeničar sa zglobnim krakom, koji mijenjanjem alata može, osim iskopa i utovara, čupati, rušiti, razbijati, dizati, polagati, zbijati, poravnavati i sl.
Bager s više žlica (vjedrica) ili bager vjedričar služi za neprekidno iskapanje tla. Vjedrice mogu biti povezane u lanac (vijenac) ili u kolo (rotor). Materijal iz vjedrica istresa se na transportni trak ili izravno u vagone, kamione ili plovila. Različiti tipovi takvih bagera služe za kopanje uskih i dubokih rovova (rovokopač), za održavanje vodotokova (plovni bager vjedričar), za rad u glinokopima i šljunčarama, a najveći bageri toga tipa imaju kapacitet do 250 000 m³ iskopane mase u 24 sata i upotrebljavaju se u dnevnim kopovima ugljena. Posebna je vrsta rovokopača drenopolagač, koji istodobno s iskopom uskog rova polaže i zatrpava drenažne cijevi. Opremljen je krakom s lancem manjih poluotvorenih vjedrica sličnih zubima, opremom za nošenje i polaganje cijevi te zgrtalicom za zatrpavanje rova. Bager s rotorom ima pokretni krak s rotirajućim kotačem (rotorom) s reznim ćelijama po obodu, koje zasijecaju tlo, pune se i istresu iskopani materijal na pomičnu vrpcu. Takav bager može kopati i tvrđe tlo, a poseban bager te vrste primjenjuje se u vojnoj tehnici za kopanje rovova.
Plovni bager može biti sa žlicama ili vjedricama slične konstrukcije kao u kopnenih bagera, a postavljen je na poseban brod ili kao portalni bager na ponton. Obično ima i opremu za kontinuirani transport iskopanog materijala na kopno u obliku plovne transportne vrpce ili plovnog cjevovoda. Poseban je tip plovni usisni bager (tzv. refuler), koji usisnom cijevi, vezanom na snažne crpke, s podvodnoga dna siše mulj, pijesak i šljunak. Na vrhu usisne cijevi često se nalazi otkopna rotacijska glava za rahljenje tla.
Kabelski bager ima košaru ili vjedro koje se povlači po užetu razapetom iznad vode između dvaju tornjeva ili stupova. Upotrebljava se za iskop mekana i sipka materijala iz vode, npr. za vađenje šljunka iz rijeke.
