genski kôd

genski kôd (genska šifra) sustav kombinacija nukleotida u genima kojima je određen redoslijed aminokiselina u produktima gena, tj. bjelančevinama (→ centralna dogma). Genski je kôd eksperimentalno odgonetnut između 1961. i 1965 (→ nirenberg, marshall warren). Četiri su »slova« genskoga koda A, U, G i C, prema kemijskim nazivima četiriju nukleotida u glasničkoj ribonukleinskoj kiselini (mRNK), koja je pak prijepis pojedinoga gena. Jedinica je genskoga kôda kodon, uzastopni niz triju nukleotida (triplet), koji određuje pojedinu aminokiselinu (v. tablicu). Od 64 moguća tripleta njih 61 kodira 20 proteogenih aminokiselina (→ aminokiseline). Za pojedinu aminokiselinu postoji jedan, dva, tri, četiri ili šest kodona. Preostala tri tripleta (stop-kodoni) označavaju završetak polipeptidnoga lanca bjelančevine. Kodon za metionin (AUG) ujedno je i znak za početak polipeptidnoga lanca. Genski je kod univerzalan, tj. vrijedi u cijelome živom svijetu. U biologiji ima središnje značenje koje je jednako značenju periodnoga sustava elemenata za fiziku i kemiju. Genski se kôd čita (prevodi) na ribosomima, pošto se pojedine aminokiseline prethodno enzimski povežu s molekulama transfer ribonukleinskih kiselina (tRNK). Svaka molekula tRNK sadržava antikodon, niz od triju nukleotida komplementarnih kodonu u mRNK. Tako se na temelju informacije kodirane u genima određuje struktura svih bjelančevina žive stanice.

Genski kôd

A, U, G i C kratice su nukleozida: adenozina, uridina, guanozina i citidina. (Za značenje 20 troslovnih kratica vidi članak aminokiseline.)